Hkristu ngu ai baw hte lam shagu hta kaba rawt wa ga(Ehp 4:15)
Ga Nhpaw
Lam madung n mu tam shi ai, Mungkan shinggyim masha shagu hpe Karai Kasang gaw, shi a dinghku nta masha ni hku nna shatai la mayu ai rai tim, anhte shinggyim masha ni gaw, lu sut lu su lam tinang a kan bau bungli hpe madung dat nna sha asak hkrung ai re majaw, Sagu kasha ni zawn lam dam mat shajang ai hkrai rai nga ga ai.(Es 53:6) Bai nna makau grup yin a majaw mung, tinang a jinghku jing-yu shingwang kata e hkringhtawng shachyaw let Hkristan tai shakut nga ai ni mung nga nga ga ai. Hpung masha tai na gaw n yak ai Hkristu hpe kamsham ai Sape majing hku nna asak hkrung ai Hkristan na she yak la nga ai re. Jet ai Hkristan tai ai ngu ai gaw hpa hpe tsun ai, kaning re hpe tsun ai, Karai Kasang hpe kamsham sai gaw rai tim, Karai masa hpe n chye na ai, "Chya Pa" Hkristan ni she tai shajang nga ai re.
Daini Yesu Hkristu gaw ndai zawn rai lam dam nga ai ni hpe lam shading shajaw ya na matu Nawku hpung hpe lit jaw da nga ai, Dai majaw kamsham ai Hkristan shagu gaw lam n dam lam n yit ai sha , htani htana asak hkrung lam jahkrang ya na matu Udang ntsa si hkam ya ai Madu Yesu Hkristu madun nga ai lam hta hkawm lu hkra shang lawm lu hkra jawm shakut ga ngu tang madun mayu nngai law.
1. Hkristan tai ai ni shawng chye na da ra ai Karai Masa
Karai Masa (Theology) ngu ai gaw, Theos (Karai Kasang) ngu ai gahkum hte Logos (Sawn sumru ai, sawk tam hkaja ai, chye na hkam la ai, tsun jahta ai) ngu ai laika hkum 2 hpe kapyawn da ai re. Dai rai nna, Karai Masa (Theology) ngu ai gahkum 2 a lachyum gaw, Karai Kasang a lam myit sawn sumru ai, sawk tam hkaja ai, chye na hkam la ai, ngu ai lachyum rai nga ai.
Karai Masa gyin shalat sat ai hta lang ai npawt hkridun ni gaw;-
(1) Hpaw shadan dan au Shingran (Revelation)
Karai Kasang gaw nga yawng nga pra hpe hpan da ai wa re sha n-ga, nga yawng nga pra a lam hpe Karai Kasang hku nna, Shinggyim masha ni mu chye lu hkra hpaw shadan dan ai wa rai nga ai.
(2) Chyoi pra ai Chyum Laika (Scripture)
Karai Kasang gaw Chyoi pra ai Chyum laika hta, shi a daru magam hpung shingkang ni, myit masa ningja ni, hpan da ai lam hte galaw ai magam bungli ni, sharawng awng ai lam ni, yaw shada ai lam ni hpe Chyum Laika ka gaw ahkyak madung hku jai lang ra ai lam re.
(3) Hkringhtawng (Tradition)
Hkringhtawng ngu ai gaw gara hku kamsham nga ai hte, dai makam hta mahta nna gara hku hkrang shapraw asak hkrung ai ngu ai hpe, ban hte ban shachyaw hkrat wa ai hpe sharin ginlen hkat ai lam rai nga ai.
4) Sawn Dinglik ai lam (Reason)
Shinggyim masha gaw sawn dinglik yu nna she lama ma hpe gara hku chye na ai, hpa majaw dai hku chye na hkap la ai ngu ai tsun shapraw ai re. Mungkan hta anhte a man e byin nga ai lam ma hkra hpe sawn dinglik dat yu ai shaloi, galoi mung kaja ai hte n kaja ai gaw rau rau sha gin run nga ai hpe mu mada lu nga ai. Daini na aten hta , makam masham mung, mung masa uphkang ai lam wuhpung wuhpawng mung law law garan ginhka hkat nga ai aten re. Chyum laika hte Karai masa amyu myu myit shapraw nna kam ai hku htai la let woi awn nga ma ai, Prat a galai shai ai lam mung moi na hte tsep kawp n bung mat sai majaw, lam shagu hta myit sawn dinglik yu nna asak hkrung na matu grai ahkyak nga ai.
(5) Mahkrum madup (Experience)
Hkristan asak hkrung lam gaw tinang a prat mahkrum madup hte gin run nna asak hkrung hpe grau nna chye na hkawn hkrang shagun nga ai. Moi na Sasana kaji kawa ni a mahkrum madup gaw daini anhte a matu kasi kaja hpaji la na lam ni shabyin ya nga ai. Dai majaw Karai masa gyin shalat ai hta mahkrum madup ni gaw grai ahkyak kaba rai nga ai.
(6) Htunghking Ningli (Culture)
Karai Kasang a mungga gaw shinggyim masha ni a htunghking ningli hta grau nna hkik hkam nga ai. Rai tim, Chyum laika kaw na kabu gara shiga ni gaw, htunghking ningli rai nga ai, Aga, Laika, arung arai, buhpun sumli lam ningmu, myit sawn hkrang, sat lawat, shada kanawn mazum lam, Manawt dingsawt, Sut masa , mung masa lam, hpaji masa lam ni gaw htinglu htinglai matut mahkai ya nga ai hpe mu mada lu nga ai.
2. Karai Kasang ngu ai Kadai ta ? Kaja wa gaw nga a ni ?
(1) Mawshe gaw Karai Kasang a mying kaning nga a ni ? nga Israela myu sha ni san yang kaning ngu htai na ngu nna, san ai shaloi, Karai Kasang gaw “ Ngai wa rai nga nngai ” ngu nna tsun shangun nga ai (Pru 3:14). Kaga kadai n nga sai ngu ai lachyum rai nga ai.
(2) Karai Kasang gaw Wenyi re. (Yawhan 4:23-24) Hkrung ai nsoi nsa gaw sakse rai nga ai. (NN 2:7) Karai Kasang gaw Yesu ngu ai mying hte shinggyim hkumshan dagraw la ai rai tim, Karai gaw dai hkrang hta grin ai n rai, jahtum e gaw shi bai hkrungrawt mat wa ai shaloi hpa mung n nga mat sai hpe anhte dum na re (Marku 16:6).
(3) Karai Kasang gaw Asak re. (Yh 5:26, Yoba 34:14-15) Asak gaw asai hta rawng nga ai, (JJ 17:11, Yawhan 6:53) Yesu shi nan asak rai nga ai.
(4) 3 rai tim 1 sha re Karai Kasang re.( Mahte 28:19 )
@ Karai = Hpan Madu = (Wan zawn) = (Mayu shara hta) = (Hpang maga)
@ Yesu = Hkye la Madu (Hka zawn ) = (Dama shara hta) = (Man maga de)
@ Wenyi = Shalan ai wa (Nbung nsa) = (Hpunau hku nna) = (Nhkrem hku)
Gshd;- Masha langai hpe zawn mu mada na lam hta, Karai hpe gaw ashawng hku, Yesu hpe gaw ahpang hku, Wenyi hpe gaw nhkrem hku mu mada lu ai lachyum rai nga ai. Dai ndai mying ningsang 3 gaw galoi mung n mai hka ai Moi prat, Ya na prat, Htawm hpang prat du hkra raitim, ding grin anga nga na sha re. (Shr.4:8) Ndai 3 raitim 1 re masa gaw kaga Nawku htung hkan mung naw mu mada lu nga ai.
3. Awng Dang ai Hkristan asak hkrung lam hta ra ahkyak ai Makam ninggam ni;-
Ya daini na aten hta Hkristan hpung masha tai nga sai ni hpe mada dat yu ai shaloi, Mying gun Hkristan ni she law nga ai hpe mu mada lu ai, Hkalup hkam la ai shani kaw nna Nawku Jawng n sa mat ai ni mung ai, Nawku hpung hta poi lamang kaba lama ma nga jang sha gale ai ni, Lusha lama ma daw jaw jang sha hpawng shingra de kra sa wa ai ni, Poidaw gaw sa sha nna yubak mara gaw ding yang agalaw nga let asak hkrung nga ai ni law law rai nga ga ai. Ndai zawn rai asak hkrung shajang nga ga ai majaw, Yesu lam re, Yesu Hkristu hta rawt jat galu kaba wa ga nga tim lama ma kaw naw dau nan taw ai zawn sha chyana taw nga ga ai majaw lawu na Ninggam lamyi ni hpe kalang bai shadik shatup hkan nang hkan sa ga ngu mayu nngai.
(1)Karai Kasang hpe myit mu myit hkut kamsham ra ai. Ngangkang ai makam kri rawng ra nga ga ai.
@- 92:12 kaw Shakawn Kungdawn sara wa tsun ai hte maren, Dai Hpun 2 a hkam jan ai atsam zawn anhte mung ngangkang ai makam masham hta dakring dalang rai ra nga ga ai.
@- Karai Kasang hpe manaoi manat kamsham nga ai wa chyu sha, Karai hte rau asak hkrung lu na rai nga ai. (Shk.Kd 188:6,8)
@- Karai Kasang hpe nyan bawnu hte sha kamsham na matu n re, Karasi Kasang gaw myit masin hpe she yu ai (I Sam 16:7) Dai majaw myit masin n-gun atsam marai ma hkra hte tsawra kamsham nga na matu rai nga ai. (Mt22:37, G.Shg 3:5).
(2)Tinang a yubak mara hpe hpyi nem tawngban ra ai.
@- Dawi Hkawhkam pyi shi a shut hpyit ai mara ni hpe hpyi nem nna asak hkrung lam hta awng dang ai ahkaw ahkang bai lu la nga ai. (Shk.Kd 32:3-5, 66:18)
@- Pungkum kawng udang ntsa na damya 2 kaw na 1 mi hpyi nem ai majaw, Hparadisu kaw Yesu kalang dat hkye la ai (Luka 23:41)
@- Yona mung Karai a man kaw nna hprawng ai majaw jahtum e Karai Kasang hpe bai hpyi nem ai a marang e shalawt dat ai hkrum nna hkyehkrang la ai sasana magam bungli hpe bai galaw daw jau lu nga lu ai. (Yona 2-3)
(3) Akyu hpyi ai n-gun gaw "Ngarai wanbawm" hta grau ja nga ai.
@- Akyu hpyi ai a majaw yubak machyi tsin yam kaw na lawt lu ai Hezekia gaw asak 15 ning pyi bai jat ya hkrum sai. (Es 38:1-5)
@- Ruyak hkrum yang arau nga nna karum ya lu ai wa re (Shkd,90:15, 50:15)
@- Akyu hpyi nna majan dang ai (Bu 17:8-13)
@- Akyu hpyi yang ra ai hte ra ai mai lu la ai (Yawhan 14:14).
(4) Shagrit shanem chye ra ai, Yesu hpe yu nna asak hkrung ra nga ai.
@- Tinang hkrai shagrit shanem la ai wa gaw, shagrau ai hkrum na re nga Yesu tsun ai, (Luka 18:14, Mahte 23:12)
@- Shagrit shanem chye ai wa gaw chyeju dum ai hkam la na re (Yk4:6, IPet 5:5)
@- Shagrit shanem chye ai a majaw, Sari sadang rawng wa na (29:23).
(5) Karai Kasang hpe hkrit hkungga chye ra ai, n hkrit ging ai wa hpe gaw hkrit nna Hkrit hkungga ging ai wa hpe gaw, n gawn n sawn n mai galaw ai.
@- Karai Kasang hpe hkrit hkungga ai wa gaw hpaji byeng-ya lu la nga ai (G.shg 1:7, 9:10)
@- Karai Kasang hpe hkrit hkungga kamsham ai nta masha ni tai ra ai (Shk.Kd 128)
@- Karai Kasang hpe hkrit hkungga ai ni gaw matsan jam jau ngu ai nga ai (Ps,34:4-5).
@- Yoba gaw Karai Kasang hpe hkrit hkungga ai wa re majaw, shaman chyeju htam 2 bai lu la nga ai. (1:8, 42:12-16)
(6) Lam shagu hta chyeju chye shakawn ra nga ai.
@- Lam shagu hta chyeju shakawn ai lam gaw Karai a sharawng awng ai lam re (1Hte 5:18)
@- Lam shagu hta chyeju shakawn chye ai lam gaw, kadai mung n dep lu ai simsa ai lam hkam la lu na matu re. (Hpil 4:6-7)
@- Lam shagu hta, Yesu a mying hte Karai Kasang hpe shakawn chye ra ai (Ehp 5:20).
Chyeju shakawn ai majaw yawm mat wa na lam hpa mung n nga ai.... chyeju n chye shakawn ai majaw sha she matsan jam jau hkrum nga ga ai hpe dum ga.
(7) Gam jaw gam ya ai lam a majaw awng dang ai lam amyu myu hpe hkam la lu nga ai.
@- Jaw ya ai mahtang gaw hkam la ai hta grau kaja nga ai (Kasa 20:35)
@- N law n la re hpe chyeju shakawn jang law htam wa na re (Mt 14:15-20, Yh 6:1-14)
@- Gat ai hte maren shu dan la lu na re (Gal 6:7)
@- Kabu gara ai myit hte jaw ya ra ai (2 Kor 9:6).
@- Htam shi hta na htammi Karai a gambum hpe sak jaw ai gaw ahkyak dik htum rai sai.
Hkristan tai nna n chye laklai wa ai gaw Hkristan asak hkrung lam a hkan nang hkan sa ra ai makam hpunda n dep shi ai lam rai nga ai. Hkristan tai nna grau lu su nga mu ngamai wa na malai masha ni kaw mayam yam ra ai ngu ai mung n jaw shi nga ai dai majaw, (2Pet 1:5-8) hte maren tsang hte tsang rawt jat galu kaba kunghpan wa hkra jawm shakut shaja sa wa ga law.
Tang madun ai,
Rev. Saulang Chang Yaw
Ga Jarit Sasana, Muse.
